W Dzienniku Ustaw pojawił się jednolity tekst ustawy o społecznych formach mieszkalnictwa, obejmujący dotychczasowe poprawki i zmiany wprowadzone przed 5 września 2025 r.

Dokument ten stanowi kluczowy punkt odniesienia dla samorządów, inwestorów i instytucji działających w sektorze mieszkaniowym. W praktyce może to oznaczać wyraźniejsze kompetencje gmin w zakresie inwestycji społecznych, długofalowe planowanie finansowania mieszkalnictwa oraz nowe reguły funkcjonowania Społecznych Inicjatyw Mieszkaniowych (SIM). W artykule omówimy najważniejsze zmiany, konsekwencje dla samorządów i wyzwania interpretacyjne.

Dlaczego jednolity tekst ma znaczenie? Cel publikacji i zakres zmian

Jednolity tekst ustawy to skompilowana wersja przepisów, łącząca ustawę zasadniczą oraz wszystkie jej zmiany ogłoszone do określonej daty (tu przed 5 września br.).

Dzięki temu użytkownicy prawa (samorządy, prawnicy, organy administracji) mają dostęp do aktualnego i spójnego brzmienia regulacji bez konieczności ręcznego zestawiania aktów nowelizujących.

Publikacja tekstu jednolitego często stanowi punkt wyjścia do interpretacji, stosowania przepisów i analizy zmian granicznych (tzw. klauzule przejściowe).

Ramy ustawowe

Ustawa objęta tekstem jednolitym to „Ustawa z dnia 26 października 1995 r. o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa” (Dz.U. 1995 nr 133 poz. 654) oraz kolejne nowelizacje.

Tekst jednolity łączy je w zaktualizowane brzmienie.

Najważniejsze zmiany w praktyce samorządowej

Publikacja tekstu jednolitego nie oznacza automatycznie nowych uprawnień – ale ujawnia, jak dotychczas zmieniane przepisy współgrają ze sobą i co staje się bardziej klarowne dla praktyki. Poniżej najistotniejsze zagadnienia, które stają się czytelniejsze dzięki tekstowi jednolitemu.

Wzrost roli i kompetencji gmin w SIM

W nowym brzmieniu przepisów podkreślono, że gmina – jeśli statut lub umowa SIM (Społecznej Inicjatywy Mieszkaniowej) nie przewiduje dla niej miejsca w radzie nadzorczej – może domagać się zmiany statutu/umowy, by zapewnić sobie co najmniej jednego przedstawiciela. To w praktyce wzmacnia kontrolę i wpływ samorządów na działania SIM.

Przejście do własności lokali w SIM

W większych miastach ustawa przewiduje, że lokale mieszkalne w ramach SIM mogą zostać przekształcone na własność po 15 latach od ich oddania do użytkowania (lub innego terminu ustawowego).

To doprecyzowanie tworzy jasność co do horyzontu inwestycyjnego i praw lokatorów do przekształcenia w mieszkania własnościowe.

Zniesienie regulacji norm miejsc parkingowych

Dotychczas w specustawie mieszkaniowej ustalano sztywne normy liczby miejsc parkingowych (np. 1 na mieszkanie w strefie śródmiejskiej, 1,5 poza), co bywało krytykowane przez samorządy jako bariera inwestycyjna. Nowy tekst ustawy wychodzi naprzeciw oczekiwaniom – decyzję o liczbie miejsc parkingowych pozostawia lokalnym władzom.

Zwiększone finansowanie mieszkalnictwa społecznego

Jedną z konsekwencji zmian jest odzwierciedlenie ustawowych prognoz finansowych dla budownictwa komunalnego, socjalnego i społecznego w perspektywie kolejnych lat. Ustawa nowelizacyjna zakłada, że limit wydatków państwa na programy mieszkaniowe w 2026 r. osiągnie blisko 6 mld zł i sukcesywnie będzie wzrastał (np. do nawet 10 mld zł w 2030 r.).

To nie tylko deklaracja – stanowi ramę budżetową, którą samorządy będą musiały uwzględnić w planowaniu inwestycji.

Konsekwencje dla samorządów i sektora mieszkaniowego

• Konieczne korekty dokumentów – statutów SIM, umów o współpracy, planów miejskich, regulaminów komunalnych mieszkań.
• Planowanie inwestycji z myślą o nowych limitach finansowych – zwłaszcza przy nowych programach budownictwa społecznego i komunalnego.
• Wzmocnienie nadzoru i udziału samorządów w SIM – gminy będą mogły skuteczniej egzekwować udział w radach nadzorczych.
• Lepsza czytelność prawa dla prawnika i inwestorów – tekst jednolity minimalizuje ryzyko błędnej interpretacji aktów nowelizujących.